Zapiecek, Rybaki, Kanonia... Starówka z poczatku XX wieku na fotografiach Zdzisława Marcinkowskiego ze zbiorów Archiwum Państwowego m.st. Warszawy

Muzeum Powstania Warszawskiego oraz Archiwum Państwowe m.st. Warszawy serdecznie zapraszają do Fotoplastikonu Warszawskiego na wystawę zdjęć autorstwa Zdzisława Marcinkowskiego ukazujących stolicę   z początku XX wieku. Fotografie zostały wykonane aparatem stereoskopowym i większość z nich prezentowana będzie po raz pierwszy. Widać na nich malownicze i nieistniejące zakamarki warszawskiej Starówki, uroczystości patriotyczne na Rynku Starego Miasta, tramwaje przed kościołem Świętej Anny na Krakowskim Przedmieściu, czy zdejmowanie pomnika Paskiewicza przed Pałacem Namiestnikowskim. Te i wiele innych zdjęć stereoskopowych warszawskiego Starego Miasta do zobaczenia tylko w Fotoplastikonie Warszawskim.

Wystawa  prezentowana będzie w Fotoplastikonie Warszawskim w Al. Jerozolimskich 51,

od 26 lipca do 5 września 2012 roku, od wtorku do niedzieli, w godz. 10.00-18.00.

Fotoplastikon w Al. Jerozolimskich 51 jest unikalny – powstał na początku XX w. i z przerwami działał przez całe stulecie. W swoich zbiorach posiada już ponad 5000 unikalnych stereoskopowych fotografii ułożonych blisko w 100 kolekcji, przedstawiających niemal wszystkie zakątki świata. Czynny od wtorku do niedzieli w godz. 10.00 - 18.00.  

   

Zdzisław Marcinkowski – fotograf przedwojennej Warszawy

Opisując świat za pomocą aparatu, fotograf prezentuje niejako własne widzenie rzeczywistości, obserwując zaś otoczenie decyduje o określonym porządku fotografowanych elementów. Można więc pokusić się o nazwanie fotografa kronikarzem zapisującym obrazem „teraźniejszość”, która za chwilę będzie „przeszłością”. Takim „kronikarzem – fotografem” był Zdzisław Marcinkowski, którego prace znajdują się w zbiorach Archiwum Państwowego m.st. Warszawy. Wystawa prezentuje 47 fotografii jego autorstwa wykonanych techniką stereoskopową w pierwszym dwudziestoleciu XX wieku. Ukazują uliczki i mieszkańców Starego Miasta, plac Zamkowy, Krakowskie Przedmieście. Jest to niewielka cześć spuścizny tego fotografa, którą tworzy ją ponad 3500 przedwojennych zdjęć, w tym ponad 150 stereoskopowych.

Zdzisław Marcinkowski urodził się 6 listopada 1880 roku w Warszawie w domu przy ulicy Bednarskiej 13. Sztuki fotografowania uczył się sam. Fotografował przede wszystkim miasto w którym się urodził i spędził całe życie. Uwieczniał pomniki, gmachy, budynki, ulice i place, ważne wydarzenia i zwykłe scenki z życia miasta. Nie stronił od jego brzydoty, nie omijał małych, zaniedbanych uliczek, odrapanych budynków, ponurych podwórek. Stworzył kapitalne portrety mieszkańców, staromiejskich straganiarzy, rzemieślników, żebraków przed kościołami, sprzedawców „pańskiej skórki”, cwaniaczków przy karcianych stolikach. Ze szczególną pieczołowitością obfotografował Stare Miasto, którego kamieniczki, kościoły, małe biedne sklepiki, zaułki, sienie, bramy, podcienia, podwórka, uwiecznił na setkach fotografii. Szczególne zaś miejsce wśród staromiejskich fotografii zajmuje Rynek. Dzięki szczegółowemu zapisowi fotograficznemu możemy prześledzić zmiany zachodzące w jego wyglądzie na przestrzeni kilkudziesięciu lat. Przeglądając fotografie z tych lat możemy dostrzec również drobne, ale jakże charakterystyczne zmiany dotyczące handlu prowadzonego na terenie Rynku.  Przyglądając się sklepowym szyldom stwierdzamy, że niemalże w każdej kamienicy mieścił się jakiś sklep. Również napisy na szyldach ulegały pewnym przemianom. Pasja fotograficzna Marcinkowskiego pozwala nam na nowo odkrywać dzieje Starego Miasta a zwłaszcza tętniącego życiem Rynku Staromiejskiego. Dzięki swej pasji fotografowania stworzył niepowtarzalny cykl zdjęć poświęcony Katedrze św. Jana. Jego fotografie znalazły się w publikacjach książkowych: „Polska w krajobrazie i zabytkach”; „Warszawa – księga pamiątkowa Magistratu Warszawy”; „Morze i Pomorze”; „Śląsk”;  „Warszawa”.

W czasie okupacji pozostał w Warszawie. Nie zaprzestał fotografowania, zmienił tylko tematykę wykonywanych zdjęć, „fabrykował” dokumenty dla żołnierzy konspiracji, ciesząc się że jego umiejętności mogą się przydać słusznej sprawie. Wybuch Powstania Warszawskiego zastał go w domu. 8 sierpnia 1944 roku został zatrzymany z grupą mężczyzn w domu przy Bednarskiej 13 i wywieziony z Warszawy do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, gdzie otrzymał numer obozowy 191706. 

Dorobek fotograficzny Marcinkowskiego jest cennym dokumentem czasów minionych, jest kopalnią wiedzy dla każdego kogo choć trochę interesuje historia Warszawy. Jest też subiektywnym i nieco bezkrytycznym spojrzeniem na miasto dzieciństwa i młodości. Dla Marcinkowskiego Warszawa była miastem bez wad, miastem ukochanym, którego tak naprawdę nigdy nie opuścił.

Małgorzata Sikorska, 
starszy kustosz Archiwum Państwowego m.st. Warszawy 

26 lipca o godz. 19.00, uroczystego otwarcia wystawy dokona Pan Jan Ołdakowski, dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego.

Podczas wernisażu komentarz do zdjęć wygłoszą Pani Małgorzata Sikorska z Archiwum Państwowego m. st. Warszawy oraz Pan Jerzy S. Majewski, dziennikarz i publicysta, autor wielu książek i artykułów o Warszawie. Na wernisażu będzie można również posłuchać kilku utworów muzycznych w wykonaniu Pana Roberta Lipki, akordeonisty i wokalisty, który zagra i zaśpiewa przedwojenne szlagiery warszawskie.